UMAASA ang mga katutubong kabilang sa mga Manobo na darating din ang kaunlaran sa oras na mapakinabangan ang mga benepisyong napapaloob sa Certificate of Ancestral Domain title na nagbabalik sa lupang pag-aari ng pamahalaan sa mga katutubo.
Dumalaw ako sa Butuan City sa Katimugang Pilipinas at nakapanayam ang mga pinuno ng dalawang tribo mula sa bayan ng Sibagat, Agusan del Sur. Ayon kay Datu Samuel Behig, umaasa silang makararating din ang mas magandang buhay sa oras na maitayo ang farm-to-market road na may habang tatlumpung kilometro mula sa kanilang tahanan patungo sa bayan.
Sinisingil sila ng tatlo hanggang limang piso bawat kilo ng mais samantalang binibili lamang ang kanilang produkto sa halagang labinglimang piso bawat kilo kaya't halos walang kinikita ang mga katutubo.
Marami sa mga katutubong kasama ni Datu Samuel ang nangingibang-bayan makapaghanapbuhay lamang. Si Datu Samuel ang kauna-unahang tagaroon na naging seaman at nakapaglayag sa loob ng apat na taon.
Ayon Kay Datu Reynaldo Guinsod, mahirap pa rin ang kanyang tribo sapagkat sinauna pa rin ang pamamaraan ng kanilang pagsasaka. Wala pang gumagamit ng mga pataba sa mga Manobo sapagkat hindi pa nararating ng mga alagad ng pamahalaan.
Ayon Kay Datu Samuel, umaasa silang darating ang mga negosyante tulad ng mga minero, at makikipag-usap sa kanila upang may makuhang mga manggagawa sa kanila at ng huwag nang magtungo pa sa bang lugar upang mamasukan.
